21 વર્ષનો છોકરો સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટીમાં ભણતો હતો. વર્ષ હતું 1966 એન્જિનિયરિંગના છેલ્લા સેમેસ્ટરમાં ભણતા છોકરાનો 11મી ઓગસ્ટે ફોન આવ્યો. બીજી બાજુ તેની માતા ગુલબાનુ છે. સમાચાર આવે છે કે તેના પિતાનું અવસાન થયું છે. છોકરો અભ્યાસ છોડીને ભારત પાછો આવે છે અને પિતાની કંપનીમાં જોડાય છે. અને થોડા જ સમયમાં એક નાની હાઇડ્રોજનેટિવ રસોઈ કંપનીને $8.5 બિલિયનના ટર્નઓવર સાથે વૈશ્વિક કંપની બનાવે છે. અમે વાત કરી રહ્યા છીએ અઝીમ પ્રેમજીની.
અઝીમ પ્રેમજીએ લાંબા સમય પહેલા વિપ્રોના ચેરમેન પદેથી રાજીનામું આપી દીધું છે. પરંતુ પાછું વળીને જોતાં તેમણે તીવ્રતા, વ્યાવસાયિકતા, અભિવ્યક્તિથી અંતર અને મધ્યમ વર્ગના મૂલ્યો સાથે તેમની કંપનીને સફળતાના શિખરો પર લઈ ગયા છે.
મિત્રોમાં 'પ્રેમજી' તરીકે જાણીતા અઝીમે 1966 થી 2019 સુધી વિપ્રોનું નેતૃત્વ કર્યું હતું. રાંધણ તેલ કંપનીને નવો વળાંક આપતા તેઓ 1982માં આઈટી સેવા તરફ આગળ વધ્યા અને દરરોજ નવા મુકામને જીતવાનું ચાલુ રાખ્યું.
દરેક મોટા માણસના જીવન સાથેવાર્તાઓ જોડાયેલી હોય છે તેથી પ્રેમજીની ઘણી વાર્તાઓ પણ દેશ અને દુનિયામાં તરતી રહે છે. આમાંની મોટાભાગની વાર્તાઓ તેમની સાદગી, મૂલ્ય અને લોકો માટે કરેલા કામની છે. કહેવાય છે કે પ્રેમજી જ્યારે બહાર જાય છે ત્યારે તે કોઈ હોટલમાં રોકાતા નથી અને ઓફિસના ગેસ્ટ હાઉસમાં જ રહે છે. તે ઇકોનોમી ક્લાસમાં મુસાફરી કરવાનું પણ પસંદ કરે છે. કેટલીકવાર ઓટોનો ઉપયોગ એરપોર્ટ પર આવવા-જવા માટે પણ થાય છે.
વીજળી બચાવવા પર ખુબ જ જોર આપે છે
એવું કહેવાય છે કે પ્રેમજી વીજળી બચાવવા પર ખૂબ ભાર મૂકે છે. કંપનીના કર્મચારીઓ પણ વીજળી બંધ કરીને જ ઓફિસમાંથી નીકળી જાય છે. એક કિસ્સો છે કે પ્રેમજી જ્યાં તેની કાર પાર્ક કરતો હતો ત્યાં એક વખત વિપ્રોના કર્મચારીએ તેની કાર પાર્ક કરી હતી. જ્યારે કંપનીના અધિકારીઓને આ અંગેની જાણ થઈ ત્યારે તેઓએ એક પરિપત્ર બહાર પાડ્યો કે આગળથી તે જગ્યાએ કોઈએ વાહન પાર્ક કરવું નહીં. પ્રેમજીએ જ્યારે આ જોયું તો તેણે જવાબ આપ્યો અને કહ્યું કે કોઈ પણ ખાલી જગ્યા પર કાર પાર્ક કરી શકે છે. જો મારે એ જગ્યા જોઈતી હોય તો મારે બીજાની સામે આવવું પડશે.
પ્રેમજીના પિતા એમએચ પ્રેમજીએ મહારાષ્ટ્રના જલગાંવ જિલ્લાના અમલનેર ગામમાંથી વિપ્રોની શરૂઆત કરી હતી. કહેવાય છે કે આ ગામ કરોડપતિઓથી ભરેલું છે. તેની પાછળની રસપ્રદ હકીકત એ છે કે પ્રેમજીના પિતાએ 1970ના દાયકામાં વિપ્રોના શેર ગામના લોકોને ઓછી કિંમતે આપ્યા હતા. આજની તારીખે 2.88 લાખની વસ્તી ધરાવતા આ ગામના લોકો વિપ્રોમાં 3% હિસ્સો ધરાવે છે જેની કિંમત રૂ. 4,750 કરોડ છે.
પિતાની વાત આવે ત્યારે તેને પણ ખબર હોવી જોઈએ. અઝીમ પ્રેમજીના પૂર્વજો બર્મામાં ચોખાનો વ્યવસાય કરતા હતા. આ દરમિયાન તેઓ ગુજરાતમાં કચ્છ આવ્યા હતા. આ પછી અઝીમના પિતા એમએચ પ્રેમજીએ પણ અહીં ચોખાનો બિઝનેસ શરૂ કર્યો. બાદમાં તેણે વનસ્પતિ ઘીનું કારખાનું ખોલ્યું આને આગળ લઈ જઈને તેમણે 29 ડિસેમ્બર 1945ના રોજ વેસ્ટર્ન ઈન્ડિયા વેજીટેબલ પ્રોડક્ટ્સ લિમિટેડ કંપનીની રચના કરી જે પાછળથી વિપ્રો તરીકે પ્રખ્યાત થઈ.
પિતાને પાકિસ્તાનના નાણામંત્રીની ઓફર મળી
કંપનીની સ્થાપના સાથે MH પ્રેમજીની ગણતરી દેશના કેટલાક મોટા લોકોમાં થવા લાગી. તેનો ધંધો સારો ચાલતો હતો. દરમિયાન ભારત અને પાકિસ્તાન વિભાજિત થયા. વિભાજન દરમિયાન મોહમ્મદ અલી ઝીણાએ એમએચ પ્રેમજીને પાકિસ્તાન જવા કહ્યું. જ્યારે તેમણે ના પાડી ત્યારે જિન્નાએ તેમને નાણામંત્રી બનાવવાની ઓફર કરી. પરંતુ એમએચએ તેને ઠુકરાવી દીધો.
બ્લૂમબર્ગ બિલિયોનેર્સ ઈન્ડેક્સ અનુસાર પ્રેમજી વિશ્વના 36મા સૌથી અમીર વ્યક્તિ છે. હાલમાં તેમની કુલ સંપત્તિ 25.6 બિલિયન ડોલર છે. જો કે તેણે પહેલેથી જ તેના શેરહોલ્ડિંગના 34% (રૂ. 52750 કરોડ) દાન કરી દીધા છે. તે પ્રેમજી ફાઉન્ડેશનના નામથી એક સંસ્થા પણ ચલાવે છે જેને તેણે 1.45 લાખ કરોડ રૂપિયા આપ્યા છે.
રિપોર્ટ અનુસાર જ્યારે પ્રેમજીએ કંપનીની બાગડોર સંભાળી ત્યારે તેની કિંમત 1.30 કરોડ રૂપિયા હતી. 53 વર્ષ બાદ આ જ કંપનીની કમાણી 58,500 કરોડ રૂપિયા પર પહોંચી ગઈ છે. કંપનીના માર્કેટ કેપમાં 26,000 ગણો વધારો થયો છે. આજે વિપ્રો TCS અને Infosys પછી દેશની ત્રીજી સૌથી મોટી IT કંપની છે.
આ શ્રેષ્ઠ સમય છે
જો કે એવું કહેવાય છે કે 1997 થી 2002 ની વચ્ચે વિપ્રોએ ઝડપથી વિકાસ કર્યો. 2004 માં કંપનીની આવક લગભગ $1 બિલિયન સુધી પહોંચી. આ પછી વર્ષ 2005માં એક મોટો નિર્ણય લઈને તેણે કંપનીનું સીઈઓ પદ પણ સંભાળ્યું. દરમિયાન કંપનીનું વિસ્તરણ અમેરિકા પહોંચી ગયું હતું. વિપ્રો ન્યૂયોર્ક સ્ટોક એક્સચેન્જમાં લિસ્ટેડ થયું અને બિઝનેસ વધવા લાગ્યો. આ તે સમય હતો જ્યારે તેણે અઝીમ પ્રેમજી ફાઉન્ડેશન બનાવ્યું હતું.
વિપ્રોમાંથી નિવૃત્તિ લેતા પ્રેમજીએ કહ્યું કે તેમની સફર લાંબી અને સંતોષજનક રહી છે. તેમણે સમાજ સેવામાં સક્રિયપણે જોડાવા વિશે વાત કરી. કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે તે હવે પરિવાર સાથે સમય વિતાવશે.
0 Comments