ભારતીય ઉપમહાદ્વીપમાં, પ્રાચીન કાળથી, દેવી માતાની પૂજા અને શક્તિની પૂજાનો નિયમ છે. ભારતીય ઉપખંડમાં આજના ભારત, પાકિસ્તાન, શ્રીલંકા, બાંગ્લાદેશ, નેપાળ, તિબેટ અને વધુના વિસ્તારોનો સમાવેશ થાય છે. આ તમામ સ્થળોએ માતા દેવીની શક્તિપીઠ છે.
52 શક્તિપીઠ
દંતકથા અનુસાર ભગવાન શિવની પ્રથમ પત્ની સતીએ તેના પિતા રાજા દક્ષની સંમતિ વિના ભોલેનાથ સાથે લગ્ન કર્યા હતા. એકવાર રાજા દક્ષે એક મહાન યજ્ઞનું આયોજન કર્યું, પરંતુ તેની પુત્રી અને જમાઈને યજ્ઞમાં આમંત્રણ ન આપ્યું. માતા સતી તેમના પિતાના આમંત્રણ વિના યજ્ઞમાં પહોંચી ગયા હતા જ્યારે ભોલેનાથે તેમને ત્યાં જવાની મનાઈ કરી હતી. રાજા દક્ષે માતા સતીની સામે પોતાના પતિ ભગવાન શિવને શ્રાપ આપ્યો અને તેનું અપમાન કર્યું.
માતા સતી પિતાના મુખમાંથી પતિનું અપમાન સહન ન કરી શકી અને તેમણે યજ્ઞના પવિત્ર અગ્નિમાં કૂદીને પોતાનો પ્રાણ ત્યાગ કર્યો. ભોલેનાથ પોતાની પત્નીનો વિયોગ સહન ન કરી શક્યા. તેણે માતા સતીનો દેહ લીધો અને શિવ તાંડવ કરવા લાગ્યા. બ્રહ્માંડ પર સર્વનાશ શરૂ થયો જેના પર ભગવાન વિષ્ણુએ સર્વસંહાર રોકવા અને ભગવાન શિવના ક્રોધને શાંત કરવા માટે સુદર્શન ચક્રથી માતા સતીના શરીરના ટુકડા કરી નાખ્યા. માતાના શરીરના અંગો અને આભૂષણો પૃથ્વી પર વિવિધ સ્થળોએ 52 ટુકડાઓમાં પડ્યા હતા જે શક્તિપીઠ બન્યા હતા. આવો અમે તમને એક પછી એક જણાવીએ કે આ તમામ 52 શક્તિપીઠોની વિશેષતાઓ અને માન્યતા શું છે.
માતા દેવીની 52 શક્તિપીઠ
મણિકર્ણિકા ઘાટ, વારાણસી, ઉત્તર પ્રદેશ - અહીં માતા સતીની મણિકર્ણિકા પડી હતી. અહીં માતાના વિશાલાક્ષી અને મણિકર્ણી સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
લલિતા દેવી શક્તિપીઠ, પ્રયાગરાજ - અલ્હાબાદ સ્થિત આ સ્થાન પર માતા સતીના હાથની આંગળી પડી હતી. અહીં માતા લલિતા તરીકે ઓળખાય છે.
રામગીરી, ચિત્રકૂટ, ઉત્તર પ્રદેશ- અહીં માતા સતીની જમણી છાતી પડી ગઈ હતી. આ સ્થાન પર માતા શિવાની પૂજનીય છે.
ઉમા શક્તિપીઠ વૃંદાવનમાં આવેલું છે. તે કાત્યાયની શક્તિપીઠ તરીકે પણ ઓળખાય છે. અહીં માતાના વાળ અને ચુડામણીનો ટુકડો પડી ગયો હતો.
દેવી પાટણ મંદિર, બલરામપુર, યુપી- માતાની ડાબી પાંખ પડી ગઈ હતી. આ શક્તિપીઠમાં માતા માતેશ્વરી બિરાજમાન છે.
હરસિદ્ધિ દેવી શક્તિપીઠ - મધ્ય પ્રદેશમાં દેવીની બે શક્તિપીઠ છે. આમાંથી એક હરસિદ્ધિ દેવી શક્તિપીઠ છે જ્યાં માતા સતીની કોણી પડી હતી. તે રૂદ્ર સાગર તળાવના પશ્ચિમ કિનારે આવેલું છે.
શોણદેવ નર્મદા શક્તિપીઠ - મધ્ય પ્રદેશના અમરકંટકમાં માતાના નિતંબ પડ્યા હતા. અહીં નર્મદા નદીનું ઉદ્ગમ સ્થાન હોવાથી અહીં માતાની કોમળતાની પૂજા થાય છે.
નૈના દેવી મંદિર - હિમાચલ પ્રદેશના બિલાસપુરમાં શિવાલિક પર્વત પર દેવી સતીની આંખ પડી હતી. અહીં માતાને મહિષા મર્દિની કહેવામાં આવે છે.
જ્વાલા જી શક્તિપીઠ - દેવીની જીભ કાંગડા, હિમાચલમાં પડી હતી, તેથી તેનું નામ સિદ્ધિદા અથવા અંબિકા પડ્યું.
ત્રિપુરામાલિની માતા શક્તિપીઠ - પંજાબના જલંધરમાં કેન્ટોનમેન્ટ સ્ટેશન પાસે માતાનું ડાબું સ્તન નીચે પડી ગયું હતું.
પહેલગાંવ- કાશ્મીરના અમરનાથના પહેલગાંવમાં માતા સતીનું ગળું પડી ગયું હતું જ્યાં મહામાયાની પૂજા કરવામાં આવે છે.
કુરુક્ષેત્ર- હરિયાણાના કુરુક્ષેત્રમાં માતાના પગની એડી પડી ગઈ હતી. અહીં માતા સાવિત્રીનું શક્તિપીઠ આવેલું છે.
મણિબંધ- અજમેરના પુષ્કરમાં ગાયત્રી પર્વત પર માતા સતીની બે છેડીઓ પડી હતી. અહીં માતાના ગાયત્રી સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
બિરાટ - રાજસ્થાનમાં માતા અંબિકાનું મંદિર છે. અહીં માતા સતીના અંગૂઠા પડી ગયા હતા.
અંબાજી મંદિર - ગુજરાતમાં માતા અંબાજીનું મંદિર છે. એવું માનવામાં આવે છે કે માતાનું હૃદય અહીં પડ્યું હતું.
જૂનાગઢ - ગુજરાતના જૂનાગઢમાં દેવી સતીનું પેટ પડી ગયું હતું. અહીં માતાને ચંદ્રભાગા તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.
જનસ્થાન - મહારાષ્ટ્રના જનસ્થાનમાં માતાની ચિઠ્ઠી પડી હતી. તે પછી અહીં દેવીના ભ્રમરી સ્વરૂપની પૂજા થવા લાગી.
માતાબારી પર્વત શિખર શક્તિપીઠ - ત્રિપુરાના ઉદરપુરના રાધાકિશોરપુર ગામમાં છે. આ જગ્યાએ માતાનો જમણો પગ પડી ગયો હતો. અહીં માતા દેવીને ત્રિપુરા સુંદરી કહેવામાં આવે છે.
દેવી કપાલિની - માતા બંગાળમાં સૌથી વધુ શક્તિપીઠ ધરાવે છે. પૂર્વ મેદિનીપુર જિલ્લાના તમલુકમાં સ્થિત વિભાષમાં દેવી કપાલિનીનું મંદિર છે. માતાની ડાબી એડી અહીં પડી હતી.
દેવી કુમારી- બંગાળના હુગલીમાં રત્નાવલીમાં માતા સતીનો જમણો ખભા પડી ગયો હતો. આ મંદિરમાં માતાને દેવી કુમારી નામથી બોલાવવામાં આવે છે.
દેવી વિમલા - મુર્શિદાબાદના કિરીટકોન ગામમાં દેવી સતીનો મુગટ પડ્યો હતો. અહીં માતાનું શક્તિપીઠ છે અને માતાના વિમલા સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
દેવી ભ્રામરી-જલપાઈગુડીના બોડા મંડળના સલબારી ગામમાં માતાનો ડાબો પગ પડી ગયો હતો. આ સ્થાન પર ભ્રમરી દેવીના માતા સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
બહુલા દેવી શક્તિપીઠ - માતા સતીનો ડાબો હાથ વર્ધમાન જિલ્લાના કેતુગ્રામ વિસ્તારમાં પડ્યો હતો.
મંગલ ચંદ્રિકા માતા શક્તિપીઠ - વર્ધમાન જિલ્લાના ઉજ્જૈનમાં માતાનું એક શક્તિપીઠ છે. અહીં માતાનું જમણું કાંડું પડી ગયું હતું.
વક્રેશ્વર - પશ્ચિમ બંગાળના વક્રેશ્વરમાં દેવી સતીની કપાળ પડી હતી. આ સ્થાન પરની માતાને મહિસ્મર્દિની કહેવામાં આવે છે.
નલ્હાટી શક્તિપીઠ- બીરભૂમના નલહાટીમાં માતાના પગનું હાડકું પડી ગયું હતું.
ફુલારા દેવી શક્તિપીઠ- પશ્ચિમ બંગાળના અથાસમાં માતા સતીના હોઠ પડી ગયા હતા. અહીં માતાને ફુલારા દેવી કહેવામાં આવે છે.
નંદીપુર શક્તિપીઠ - પશ્ચિમ બંગાળમાં માતા સતીનો હાર પડી ગયો હતો. અહીં મા નંદનીની પૂજા થાય છે.
ઉગધ શક્તિપીઠ - વર્ધમાન જિલ્લાના ક્ષીરગ્રામમાં માતાના જમણા હાથનો અંગૂઠો પડી ગયો. આ સ્થાન પર માતાની શક્તિપીઠની રચના કરવામાં આવી હતી, જ્યાં તેમને દેવી જુગદ્યાના નામથી બોલાવવામાં આવે છે.
કાલિકા દેવી શક્તિપીઠ - માન્યતાઓ અનુસાર, કાલીઘાટમાં માતાનો જમણો અંગૂઠો પડ્યો હતો. તે અહીં મા કાલિકા તરીકે ઓળખાય છે.
કાંચી દેવગર્ભ શક્તિપીઠ- પશ્ચિમ બંગાળના કાંચીમાં દેવીની રાખ પડી હતી. અહીં માતા દેવગર્ભ સ્વરૂપે સ્થાપિત છે.
ભદ્રકાલી શક્તિપીઠ- હવે વાત કરીએ દક્ષિણ ભારતમાં આવેલી શક્તિપીઠોની તો તમિલનાડુમાં માતાની પીઠ પડી હતી. આ સ્થાન પર માતા કા કન્યાશ્રમ, ભદ્રકાલી મંદિર અને કુમારી મંદિર આવેલું છે. તેણીને શ્રાવણી નામથી બોલાવવામાં આવે છે.
સુચી શક્તિપીઠ- શુચિ તીર્થમ શિવ મંદિર તમિલનાડુમાં કન્યાકુમારી પાસે આવેલું છે. અહીં માતાનું શક્તિપીઠ પણ છે, જ્યાં તેની ઉપરની દાઢ પડી હતી. અહીં માતાનું નામ નારાયણી પડ્યું છે.
વિમલા દેવી શક્તિપીઠ - ઓરિસ્સાના ઉત્કલમાં દેવીની નાભિ પડી હતી. અહીં માતા વિમલા નામથી ઓળખાય છે.
સર્વશૈલ રામેન્દ્રી શક્તિપીઠ - આંધ્ર પ્રદેશમાં બે શક્તિપીઠ છે. એક સર્વશૈલ રામેન્દ્રી શક્તિપીઠ, જ્યાં માતાના ગાલ પડ્યા હતા. આ સ્થાન પર ભક્તો માતાના રાકિણી અને વિશ્વેશ્વરી સ્વરૂપોની પૂજા કરે છે.
શ્રીશૈલમ શક્તિપીઠ - આંધ્રમાં બીજી શક્તિપીઠ કુર્નૂર જિલ્લામાં છે. શ્રીશૈલમ શક્તિપીઠમાં માતા સતીના જમણા પગની એંકલેટ પડી ગઈ હતી. તે અહીં માતા શ્રી સુંદરીના નામે સ્થાપિત છે.
કર્ણાટક શક્તિપીઠ - કર્ણાટકમાં, દેવી સતીના બંને કાન પડી ગયા હતા. આ સ્થાન પર માતાનું જય દુર્ગા સ્વરૂપ પૂજનીય છે.
કામાખ્યા શક્તિપીઠ - પ્રસિદ્ધ શક્તિપીઠોમાં, કામાખ્યા જી ગુવાહાટીના નીલાંતલ પર્વત પર સ્થિત છે. માતાની યોનિ કામાખ્યામાં પડી હતી. અહીં માતાના કામાખ્યા સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
મા ભદ્રકાલી દેવીકુપ મંદિર- હરિયાણાના કુરુક્ષેત્રમાં માતાના જમણા પગની ઘૂંટી પડી ગઈ હતી. અહીં દેવી ભદ્રકાળીના સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
વિંધ્યાચલ દેવી- આ શક્તિપીઠ વિંધ્ય પર્વતમાં ગંગા નદીના કિનારે આવેલું છે. અહીં માતાના વિંધ્યવાસિની સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
ચત્તલ ભવાની શક્તિપીઠ - ચત્તલ ભવાની શક્તિપીઠ બાંગ્લાદેશના ચિત્તાગોંગ જિલ્લામાં ચંદ્રનાથ પર્વત પર સ્થિત છે. અહીં માતા સતીનો જમણો હાથ પડી ગયો હતો.
સુગંધા શક્તિપીઠ - બાંગ્લાદેશના શિકારપુરથી 20 કિમી દૂર માતાનું નાક પડી ગયું હતું. આ શક્તિપીઠમાં માતાને સુગંધા કહેવામાં આવે છે. આ શક્તિપીઠનું બીજું નામ ઉગ્રતારા શક્તિપીઠ છે.
જયંતિ શક્તિપીઠ - બાંગ્લાદેશના સિલ્હેટ જિલ્લાના જયંતિયા પરગણામાં માતાની ડાબી જાંઘ પડી હતી. અહીં જયંતિના નામે માતા દેવીની સ્થાપના કરવામાં આવે છે.
શ્રીશૈલ મહાલક્ષ્મી - બાંગ્લાદેશના સિલ્હેટ જિલ્લામાં માતા સતીનું ગળું પડ્યું હતું. આ શક્તિપીઠમાં મહાલક્ષ્મી સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
યશોરેશ્વરી માતા શક્તિપીઠ - બાંગ્લાદેશના ખુલના જિલ્લામાં યશોર નામની જગ્યા છે જ્યાં માતા સતીની ડાબી હથેળી પડી હતી.
ઇન્દ્રાક્ષી શક્તિપીઠ - શ્રીલંકાના જાફના નલ્લુરમાં દેવીની પગની ઘૂંટી પડી હતી. આ શક્તિપીઠને ઈન્દ્રાક્ષી કહેવામાં આવે છે.
ગુહેશ્વરી શક્તિપીઠ - આ શક્તિપીઠ નેપાળમાં પશુપતિનાથ મંદિરથી થોડા અંતરે બાગમતી નદીના કિનારે આવેલું છે. અહીં માતા સતીના બંને ઘૂંટણ પડી ગયા હતા. અહીં શક્તિના મહામાયા અથવા મહાશિરા સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
આદ્ય શક્તિપીઠ- આદ્ય શક્તિપીઠ નેપાળમાં ગંડક નદી પાસે આવેલું છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ સ્થાન પર માતા સતીનો ડાબો ગાલ પડ્યો હતો. અહીં માતાના ગંડકી ચંડી સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
દંતકાલી શક્તિપીઠ- નેપાળના બિજયપુર ગામમાં માતા સતીના દાંત પડી ગયા હતા. આ કારણથી આ શક્તિપીઠ દંતકાલી શક્તિપીઠ તરીકે ઓળખાય છે.
મનસા શક્તિપીઠ- માતા સતીની જમણી હથેળી તિબેટમાં માનસરોવર નદી પાસે પડી હતી. અહીં તેમને માતા દાક્ષાયણી કહેવામાં આવે છે. માતા અહીં શિલાના રૂપમાં સ્થાપિત છે.
મિથિલા શક્તિપીઠ - માતા સતીનો ડાબો ખભા ભારત-નેપાળ સરહદ પર પડ્યો હતો. અહીં માતાને દેવી ઉમા કહેવામાં આવે છે.
હિંગુલા શક્તિપીઠ- પાકિસ્તાનના બલૂચિસ્તાનમાં દેવીની હિંગુલા શક્તિપીઠ છે. આ શક્તિપીઠમાં માતા હિંગળાજ દેવી તરીકે ઓળખાય છે. ધાર્મિક માન્યતા છે કે અહીં માતા સતીનું માથું પડ્યું હતું.
0 Comments