વડાપ્રધાન મોદીએ 2014થી દેશની જવાબદારી સંભાળી છે. ત્યારથી તેણે ઘણી વિવિધ પ્રકારની પરંપરાઓ બદલી છે. આવી જ કેટલીક પરંપરાઓ કેન્દ્રીય બજેટ સાથે જોડાયેલી છે જેને પીએમ મોદીના કાર્યકાળ દરમિયાન પણ બદલવામાં આવી હતી. હવે નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ 1 ફેબ્રુઆરી 2022ના રોજ દેશનું સામાન્ય બજેટ રજૂ કરવા જઈ રહ્યા છે. આવી સ્થિતિમાં બજેટની બદલાયેલી પરંપરાઓ વિશે વાત કરીએ.
બજેટ રજૂઆતની તારીખ
અંગ્રેજોના સમયથી દર વર્ષે 28 ફેબ્રુઆરીએ બજેટ રજૂ કરવામાં આવતું હતું. પરંતુ હવે તેને 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવે છે. વર્ષ 2017માં પીએમ મોદીના કાર્યકાળ દરમિયાન તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ બજેટ રજૂ કર્યું હતું ત્યારબાદ તેને 1 ફેબ્રુઆરીએ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ ફેરફારનું કારણ એ હતું કે બજેટ સંબંધિત તમામ પ્રક્રિયાઓ નવું નાણાકીય વર્ષ શરૂ થાય તે પહેલા પૂર્ણ કરી લેવી જોઈએ.
રેલ બજેટ સામાન્ય બજેટનો ભાગ બની ગયું છે
અગાઉ રેલવે બજેટ અને સામાન્ય બજેટ અલગ-અલગ રજૂ કરવામાં આવતું હતું. પરંતુ 2016માં 1924થી ચાલી આવતી આ પરંપરા બદલાઈ ગઈ. અગાઉ તેને સામાન્ય બજેટ પહેલા સંસદમાં રાખવામાં આવતું હતું. પરંતુ 2016 થી રેલ્વે બજેટ પણ યુનિયન બજેટનો એક ભાગ છે.
બ્રીફકેસથી ટેબ્લેટ સુધીની સફર
સ્વતંત્ર ભારતમાં પ્રથમ વખત 1947માં જ્યારે નાણામંત્રી આરસીકેએસ ચેટ્ટીએ બજેટ રજૂ કર્યું ત્યારે તેઓ ચામડાની બ્રીફકેસમાં દસ્તાવેજો લઈને સંસદ પહોંચ્યા. પરંતુ 5 જુલાઈ, 2019 ના રોજ નાણામંત્રી નિર્મલા સીતારમણ લાલ કાપડની થેલીમાં બજેટ પેપર્સ લઈને પહોંચ્યા. કોરોના મહામારીને કારણે તે 2021માં ટેબલેટ લઈને આવી હતી તે ડિજિટલ બજેટ હતું.
પંચવર્ષીય યોજનાઓ પૂર્ણ કરી
2015 માં, મોદી સરકારે આયોજન પંચને નાબૂદ કરી અને નીતિ આયોગની રચના કરી. આ સાથે જ દેશમાં બની રહેલી પંચવર્ષીય યોજનાઓનો પણ અંત આવ્યો. આ યોજનાઓ દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુના સમયથી ચાલી રહી હતી. પરંતુ 2017 માં તેઓ સમાપ્ત થયા.
તૂટેલા હલવા વિધિની પરંપરા
કોવિડ રોગચાળાને કારણે વર્ષ 2022માં બજેટ છપાય તે પહેલા યોજાનાર હલવા સમારોહ પણ કરવામાં આવ્યો ન હતો. મંત્રાલય દ્વારા કહેવામાં આવ્યું હતું કે હલવા સમારંભને બદલે મુખ્ય કર્મચારીઓને તેમના કાર્યસ્થળો પર 'લોક-ઈન'માંથી પસાર થવા માટે મીઠાઈ આપવામાં આવી હતી.
0 Comments