કમળના બીજમાંથી બનાવેલ મખાના ખૂબ જ પૌષ્ટિક હોય છે. હા તે માત્ર કમળનું બીજ છે. તે તળાવના કાદવમાં ઉગે છે. તેનું ઉત્પાદન સરળ નથી. આ માટે ખેડૂતોએ ઘણી મહેનત કરવી પડે છે. પ્રોટીનની દ્રષ્ટિએ મખાનામાં કોઈ બ્રેક નથી. સ્વસ્થ હોવા ઉપરાંત મખાનાનો ઉપયોગ પૂજાથી લઈને સ્વાદિષ્ટ ભોજન બનાવવા માટે પણ કરવામાં આવે છે. મખાના મોતીની જેમ સુંદર દેખાય છે તેટલો જ તેને તૈયાર કરવો મુશ્કેલ છે.
તેને બનાવવું માત્ર મુશ્કેલ જ નથી પરંતુ તેમાં જોખમ પણ છે. કારણ કે તે કાંટા વચ્ચે લાંબા સમય સુધી પાણીમાં રહ્યા પછી પ્રાપ્ત થાય છે. આ પછી પણ તેને લાંબી પ્રક્રિયામાંથી પસાર થવું પડે છે. ચાલો આજે તમને મખાના બનાવવાની સફર પર લઈ જઈએ અને જાણીએ કે તે તમારી થાળી સુધી કેવી રીતે તૈયાર થાય છે.
મખાનાના બીજ અથવા ગુરમીને પાણીમાંથી કાઢી નાખવાનું સૌથી પડકારજનક છે. સામાન્ય રીતે ચારથી પાંચ ફૂટ ઊંડા પાણી, કાદવમાં રહેલા ગપ્પી કર્નલને દૂર કરવાથી ઘણી વખત નખ ઉખડી જાય છે.
સૌથી મુશ્કેલ બાબત એ છે કે તેને બહાર કાઢવા માટે પાણીમાં ઉતરવું એક વ્યક્તિ 2 થી 3 મિનિટ સુધી ચાલે છે વધુમાં વધુ 5 મિનિટ સુધી અંદર આવી શકે છે પરંતુ કાંટાની વચ્ચે અંદર રહેવું પડે છે. ક્યારેક આંગળીઓમાંથી લોહી નીકળે છે અને વારંવાર આવું થવાથી હાથોમાં કાંટો આવી જાય છે.
મખાનાના બીજને દૂર કર્યા પછી તેની ગુરીને લાવાનું સ્વરૂપ આપવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયા ઘણી જટિલ છે આ માટે જ્યાં લાવા બને છે તે જગ્યાનું તાપમાન 40 થી 45 ડિગ્રી રાખવામાં આવે છે. લગભગ 350 ડિગ્રી પર લાવા બનાવીને તેને રાંધવાની પ્રક્રિયામાં 72 થી 80 કલાકનો સમય લાગે છે. ગુરીનું ગ્રેડિંગ કારખાનામાં છ ચાળણી વડે કરવામાં આવે છે. ચુલા અથવા ભઠ્ઠી પર કાસ્ટ આયર્ન મિશ્રિત માટીના છ મોટા વાસણો મૂકવામાં આવે છે.
બીજી હીટિંગ 72 કલાક પછી કરવામાં આવે છે તે દરમિયાન ઉપરનું સ્તર સંપૂર્ણપણે તિરાડ પડી જાય છે પછી તેને હાથમાં લઈને તેને હળવા ઉઝરડા કરવામાં આવે છે પછી નરમ મખના બહાર આવે છે. આ પ્રક્રિયા વાંચવામાં લાગે તે કરતાં વધુ જટિલ છે. તેથી જ મખાનાની ખેતીને વિશ્વની સૌથી મુશ્કેલ ખેતી કહેવામાં આવે છે.
ઉત્તર બિહારમાં મખાનાની ખેતી મોટા પાયે થાય છે જેમાં લગભગ 5 થી 6 લાખ લોકો સંકળાયેલા છે. મખાનાનું બીજ કાઢવા માટે પાણીની નીચે જવું પડે છે આ કામ કરનારાઓને નાવિક કહેવાય છે. આ ખાસ ડાઇવર્સ છે જે લાંબા સમય સુધી પાણીમાં રહી શકે છે.
પરંતુ એક સમસ્યા એવી છે કે જે લોકો મહેનત કરે છે તેમને તેમની યોગ્ય મહેનત મળતી નથી મખાના બનાવનારા આવા વેપારીઓને અઢીસો રૂપિયા સુધી વેચે છે અને બાદમાં હજાર રૂપિયા સુધીનો ખાદ્યપદાર્થ બજારમાં વેચાય છે.
0 Comments