પૂર્વજોને ખુશ રાખવા માટે પિતૃ પક્ષમાં કેટલીક બાબતો પર વિશેષ ધ્યાન આપવું જોઈએ. પિત્રુ પક્ષ દરમિયાન બ્રાહ્મણ, જમાત, ભત્રીજા, ગુરુ, પૌત્રને ભોજન કરાવવું જોઈએ. આનાથી પૂર્વજો ખૂબ ખુશ થાય છે.
ભારતીય શાસ્ત્રોમાં એવી માન્યતા છે કે પિતૃગણ પિતૃ પક્ષમાં પૃથ્વી પર આવે છે અને 15 દિવસ સુધી પૃથ્વી પર રહ્યા બાદ તેઓ પોતાની દુનિયામાં પાછા ફરે છે. શાસ્ત્રોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે પિતૃ પક્ષ દરમિયાન પૂર્વજો તેમના સંબંધીઓની આસપાસ રહે છે તેથી આ દિવસોમાં એવું કોઈ કામ ન કરો જેનાથી પૂર્વજો ગુસ્સે થાય. પૂર્વજોને ખુશ રાખવા માટે પિતૃ પક્ષમાં કેટલીક બાબતો પર વિશેષ ધ્યાન આપવું જોઈએ.
પિત્રુ પક્ષ દરમિયાન બ્રાહ્મણ, જમાત, ભત્રીજા, ગુરુ, પૌત્રને ભોજન કરાવવું જોઈએ. આનાથી માતાપિતા ખૂબ ખુશ થાય છે. બ્રાહ્મણોને ભોજન આપતી વખતે, અન્નનું વાસણ બંને હાથથી લાવવું જોઈએ, અન્યથા રાક્ષસોને ખોરાકનો ભાગ મળે છે, જેના કારણે બ્રાહ્મણોએ ભોજન લીધું હોવા છતાં પૂર્વજો ખોરાકનો ભાગ લેતા નથી. પિત્રુ પક્ષમાં દરવાજા પર આવતા કોઈપણ પ્રાણીને મારવા જોઈએ નહીં પરંતુ તેમના માટે ભોજનની વ્યવસ્થા કરવી જોઈએ.
દરરોજ ખોરાક તૈયાર કર્યા પછી એક ભાગ બહાર કાઢીને ગાય, કૂતરા, કાગડાને આપવો જોઈએ. એવું માનવામાં આવે છે કે તેમને આપવામાં આવેલો ખોરાક સીધો પૂર્વજોને જાય છે. સાંજે ઘરના દરવાજા પર દીવો પ્રગટાવીને પૂર્વજોનું ધ્યાન કરવું જોઈએ. હિન્દુ ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર જે તારીખે પૂર્વજો જાય છે તે જ તારીખે તેમનું શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ.
જેઓ આ પક્ષમાં તેમના પૂર્વજોને જળ અર્પણ કરે છે અને તેમના મૃત્યુની તારીખે શ્રાદ્ધ કરે છે તેમની તમામ મનોકામનાઓ પૂર્ણ થાય છે. જેઓ તેમના સંબંધીઓના મૃત્યુની તારીખ જાણતા નથી તેમના માટે પિતુ પક્ષમાં કેટલીક ખાસ તારીખો પણ નક્કી કરવામાં આવી છે જેના આધારે તેઓ પૂર્વજો માટે શ્રાદ્ધ કરી શકે છે.
અશ્વિન કૃષ્ણ પ્રતિપદા: આ તારીખે માતા -પિતાના શ્રાદ્ધ માટે સાચી કહેવાય છે. આ તારીખે શ્રાદ્ધ કરવાથી તેની આત્માને શાંતિ મળે છે. જો મામા -દાદીના પરિવારમાં કોઈ ન હોય અને તેમની મૃત્યુની તારીખ યાદ ન હોય તો તમે આ દિવસે તેમનું શ્રાદ્ધ કરી શકો છો.
પંચમી: જેઓ અવિવાહિત અવસ્થામાં મૃત્યુ પામ્યા હોય તેમનું શ્રાદ્ધ આ તિથિએ કરવું જોઈએ.
નવમી: સૌભાગ્યવતી એટલે કે જે મહિલાઓ તેમના પતિ જીવતાની સાથે જ મૃત્યુ પામી છે તે મહિલાઓનું શ્રાદ્ધ નવમી પર કરવામાં આવે છે. માતાના શ્રાદ્ધ માટે પણ આ તિથિ શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. એટલા માટે તેને માતૃ નવમી પણ કહેવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ તારીખે શ્રાદ્ધ વિધિ કરવાથી કુળની તમામ મૃત મહિલાઓને શ્રાદ્ધ મળે છે.
એકાદશી અને દ્વાદશી: વૈષ્ણવો એકાદશી પર સાધુ માટે શ્રાદ્ધ કરે છે. એટલે કે આ તિથિએ તે લોકો માટે શ્રાદ્ધ કરવાનો કાયદો છે જેમણે સંન્યાસ લીધો છે.
ચતુર્દશી: આ તારીખે જેઓ શસ્ત્રો, આત્મહત્યા, ઝેર અને અકસ્માતોથી મૃત્યુ પામ્યા છે એટલે કે જેઓ અકાળે મૃત્યુ પામ્યા છે તેઓ કૃષ્ણ પક્ષની ત્રયોદશી તિથિ પર શ્રાદ્ધ કરે છે.
સર્વ પિતૃમોક્ષ અમાવસ્યા: જો કોઈ કારણોસર કોઈ પિતૃપક્ષની અન્ય તિથિઓ પર પૂર્વજો માટે શ્રાદ્ધ કરવાનું ચૂકી જવાયું હોય અથવા પૂર્વજોની તારીખ યાદ ન હોય તો આ તારીખે બધા પૂર્વજો શ્રાદ્ધ કરી શકે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર આ દિવસે શ્રાદ્ધ કરવાથી પરિવારના તમામ પૂર્વજોને શ્રાદ્ધ મળે છે. એટલું જ નહીં જેમના મૃત્યુ પર સંસ્કાર થયા નથી તેમને પણ અમાવસ્યા તિથિ પર પણ શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ. બાકીના માટે ગમે તે તારીખ હોય શ્રાદ્ધ પક્ષમાં તે જ તારીખે શ્રાદ્ધ કરવું જોઈએ. તે પણ યોગ્ય છે. પિંડ દાન માટે માત્ર સફેદ કે પીળા કપડા પહેરો. જેઓ આ રીતે શ્રાદ્ધની વિધિ કરે છે તેઓ બધી ઈચ્છાઓ પ્રાપ્ત કરે છે અને અનંતકાળ સુધી સ્વર્ગનો આનંદ માણે છે.
હંમેશા બપોરે શ્રાદ્ધ કરો. કહેવાય છે કે શ્રાદ્ધ સવાર-સાંજ પ્રતિબંધિત છે.
આપણા શાસ્ત્રોમાં પૂર્વજોને દેવો જેવા જ નામ આપવામાં આવ્યા છે. હિન્દુ માન્યતાઓ અનુસાર સૂક્ષ્મજીવને સામાન્ય રીતે એક વર્ષ માટે નવું શરીર મળતું નથી. મોહથી તે સુક્ષ્મસજીવો સંબંધીઓ અને ઘરની આસપાસ ફરતા રહે છે. સૂક્ષ્મજીવને શ્રાદ્ધ કાર્યની વિધિથી સંતોષ મળે છે તેથી જ શ્રાદ્ધ કર્મ કરવામાં આવે છે. એવી કોઈ વસ્તુ નથી કે આ વિધિમાં જે ખોરાક બ્રાહ્મણોને આપવામાં આવે છે તે મૃત પૂર્વજોને સમાન કદ, વજન અને જથ્થા સમાન હોય.
હકીકતમાં ભક્તિ સાથે શ્રાદ્ધમાં આપવામાં આવતા ખોરાકનો એક નાનો ભાગ તે જ પ્રમાણમાં અને જથ્થામાં પરિવર્તિત થાય છે જે પ્રાણીમાં છે. જે પ્રાણી પિતૃ લોકમાં ગયો છે તે શ્રાદ્ધમાં આપવામાં આવેલો ખોરાક ખાય છે જે તેના પોતાના સ્વરૂપમાં રૂપાંતરિત થાય છે. જો સત્કર્મોને કારણે મૃત્યુ પામ્યા પછી પિતા દેવતા બને છે તો શ્રાદ્ધમાં આપવામાં આવેલું ભોજન અમૃતમાં રૂપાંતરિત થશે અને દેવયોનીમાં પ્રાપ્ત થશે. જો કોઈ ગંધર્વ બની ગયો હોય તો તે ભોજન અનેક આનંદોના રૂપમાં પ્રાપ્ત થાય છે.
જ્યારે તે પ્રાણી બનશે ત્યારે તે ઘાસમાં ફેરવાશે અને તેને સંતોષશે જો સાપ-યોની મળી જાય તો શ્રાદ્ધનું ભોજન વાયુ સ્વરૂપે પ્રાપ્ત થશે. રાક્ષસ, પિશાચ અને યક્ષ યોનિને મળવા પર શ્રાદ્ધનું ભોજન વિવિધ અનાજ અને ભોગિરસાદમાં પરિવર્તિત થશે અને પ્રાણીને સંતોષશે. જ્યારે નિષ્ઠાવાન મન, શ્રદ્ધા, આદર સાથે કરવામાં આવેલ ઠરાવ પૂર્ણ થાય છે ત્યારે પૂર્વજોને આંતરિક શાંતિ મળે છે. પછી તે આપણા પર આશીર્વાદનું અમૃત વરસાવે છે.
શ્રાદ્ધની સંપૂર્ણતા પ્રક્રિયા દક્ષિણ દિશાનો સામનો કરીને કરવામાં આવે છે. આ પ્રસંગે તુલસી દાળનો ઉપયોગ કરવો જ જોઇએ. ગયા, પુષ્કર, પ્રયાગ, હરિદ્વાર વગેરેમાં શ્રાદ્ધ કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે. શ્રાદ્ધ કરો તે દિવસે સંપૂર્ણ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરો. શ્રાદ્ધના દિવસે ક્રોધ, ચીડિયાપણું અને વિવાદથી દૂર રહો. પૂર્વજોને ખોરાક આપવા માટે માટીના વાસણોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે તો તે સારું છે. કેળાના પાન અથવા લાકડાના વાસણોનો પણ ઉપયોગ કરી શકાય છે.
0 Comments