નાસ્તાની એક નાની એવી દુકાન કેવી રીતે બની ગઈ હલ્દીરામ નામની વૈશ્વિક બ્રાન્ડ, જાણો હલ્દીરામની કહાની

• હલ્દીરામ આજના સમયમાં આવું નામ બની ગયું છે. જેની પ્રોડક્ટ્સ લગભગ દરેક ઘર માટે સામાન્ય બની ગઈ છે. ગમે ત્યાં કોઈપણ પ્રકારની પાર્ટી થવા દો. જો તે પાર્ટીમાં હલ્દીરામનું નમકીન નાસ્તા તરીકે ન હોય તો તે પાર્ટી અધૂરી લાગે છે. પરંતુ શું તમે જાણો છો કે આઝાદી પહેલા હલ્દીરામે એક નાની દુકાન તરીકે શરૂઆત કરી હતી અને પછી આઝાદી બાદ હલ્દીરામે સફળતાનો એવો ધ્વજ બનાવ્યો કે તે હવે નંબર -1 બ્રાન્ડ બની ગઈ છે. તમને જણાવી દઈએ કે હલ્દીરામ બીકાનેરના બાનિયા પરિવારથી શરૂ થાય છે. જેનું નામ તનસુખદાસ હતું જેની સાધારણ આવક કોઈક રીતે પરિવારને ટેકો આપતી હતી. દરમિયાન આઝાદીના લગભગ 50-60 વર્ષ પહેલા તે પોતાના પરિવારની જવાબદારીઓ નિભાવવા માટે સંઘર્ષ કરી રહ્યો હતો.

• તનસુખદાસના પુત્ર ભીખારામ અગ્રવાલ નવી નોકરીની શોધમાં હતા. તેમણે પોતાના અને પુત્ર ચંદમાલના નામે "ભીખારામ ચાંદમાલ" નામની દુકાન ખોલી. તે દિવસોમાં લોકો બીકાનેરમાં ભુજિયા નમકીનનો સ્વાદ પસંદ કરી રહ્યા હતા. પછી તે શું હતું તેઓએ ભુજિયા નમકીન વેચવાનું પણ વિચાર્યું. ભીખારામે તેની બહેન 'બીખી બાઈ' પાસેથી ભુજિયા બનાવવાની કળા શીખી હતી અને તેની બહેન તેના સાસરિયાના ઘરેથી ભુજિયા બનાવવાનું શીખી હતી. જ્યારે પણ બીખી તેના મામાના ઘરે આવતી ત્યારે તે ભુજિયાને પોતાની સાથે લાવતી.

• ઉલ્લેખનીય છે કે તેમના મામાના સંબંધીઓએ તે ભુજિયાને ખૂબ પસંદ કર્યું હતું. જોકે ભીખરામે ભુજિયા પણ બનાવ્યા અને તેને પોતાની દુકાનમાં વેચવાનું શરૂ કર્યું. પણ તેનું ભુજિયા બજારમાં વેચાતા ભુજીયા જેટલું જ સરળ હતું. આવી સ્થિતિમાં ફક્ત કોઈક રીતે તેમની આજીવિકા ચાલી રહી હતી. પછી 1908 માં તેમના પૌત્ર ગંગા બિશન અગ્રવાલનો જન્મ ભીખારામના ઘરે થયો, તેમની માતા તેમને પ્રેમથી હલ્દીરામ કહેતા. હલ્દીરામનો જન્મ થયો ત્યારે તેમના દાદા માત્ર 33 વર્ષના હતા. તે દિવસોમાં લગ્ન વહેલા થતા હતા. સારું ગમે તે થાય હલ્દીરામે બાળપણથી જ ઘરમાં નમકીન બનતા જોયુ છે.

• નાની ઉંમરે તેણે ઘર અને દુકાનના કામમાં મદદ કરવાનું શરૂ કર્યું. તેમણે કામ કરવામાં ક્યારેય સંકોચ કર્યો નથી. તેનામાં શ્રેષ્ઠ ગુણવત્તા એ હતી કે તે ખૂબ જ મહેનત અને સમર્પણથી કોઈપણ કામ ઝડપથી શીખી લેતો હતો. તેણે ટૂંક સમયમાં ભુજિયા બનાવવાનું શીખી લીધું અને માત્ર 11 વર્ષની ઉંમરે હલ્દીરામનાં લગ્ન ચંપા દેવી સાથે થયાં.

• લગ્ન પછી જવાબદારી વધે તે સ્વાભાવિક છે. હલ્દીરામ સાથે પણ આવું જ થયું અને લગ્ન પછી તેની જવાબદારીઓ વધી ગઈ. હલ્દીરામ તેના દાદાની ભુજીયાની દુકાન પર બેસવા લાગ્યો. બજારમાં વેચાતા ભુજિયાની સરખામણીમાં તેમનું ભુજિયા કંઈ ખાસ નહોતું. તેઓ ભુજીયાનો ધંધો વધારવા માંગતા હતા. આ માટે તેઓએ કંઈક અલગ કરવાની જરૂર હતી. આવી સ્થિતિમાં હલ્દીરામે પોતાના ભુજીયાનો સ્વાદ વધારવા માટે કેટલાક ફેરફાર કર્યા. તેમાં તેણે મસાલાનું પ્રમાણ વધાર્યું. તે ભુજીયાનો સ્વાદ તેના ગ્રાહકોને ગમ્યો અને તેના ભુજીયા ખૂબ જ સ્વાદિષ્ટ અને બજારમાં વેચાતા ભુજીયાથી અલગ હતા.

• સમય જતાં કુટુંબ વધતું રહ્યું. પારિવારિક વિવાદો પણ તેને પરેશાન કરવા લાગ્યા. હલ્દીરામે આખરે પરિવારથી અલગ થવાનો નિર્ણય કર્યો અને પારિવારિક વ્યવસાયમાંથી કશું જ મેળવ્યું નહીં.

• આટલું બધું હોવા છતાં તેણે હાર ન માની. પરિવારથી અલગ થયા પછી હલ્દીરામે વર્ષ 1937 માં બિકાનેરમાં નાસ્તાની નાની દુકાન ખોલી. જ્યાં બાદમાં તેણે ભુજિયા વેચવાનું પણ શરૂ કર્યું. તે આના દ્વારા બજારમાં પોતાનું નામ સ્થાપિત કરવા માંગતો હતો. કહેવાય છે કે હલ્દીરામ હંમેશા પોતાના ભુજીયાનો સ્વાદ વધારવા માટે કેટલાક ફેરફાર કે પ્રયોગો કરતો હતો. અત્યાર સુધી જે ભુજીયાને લોકોએ બજારમાં ચાખ્યા હતા તે થોડો નરમ, જાડા અને ગઠ્ઠાવાળા હતા.

• આ વખતે તેણે પોતાનું સ્વરૂપ બદલ્યું અને હલ્દીરામે એકદમ પાતળું ભુજિયા બનાવ્યું. તે ખૂબ જ મસાલેદાર અને કડક હતુ. આવા ભુજિયા અત્યાર સુધી બજારમાં આવ્યા ન હતા.

• તે જ સમયે જ્યારે લોકોએ હલ્દીરામના આ ભુજીયાનો સ્વાદ ચાખ્યો ત્યારે તેમને તે ખૂબ ગમ્યું. તેના મસાલેદાર અને સ્વાદિષ્ટ ભુજિયા ખરીદવા માટે દુકાનની સામે લાઈન થતી હતી અને તેની દુકાન સમગ્ર શહેરમાં 'ભુજિયા વાલા' તરીકે જાણીતી હતી. બાદમાં તેમણે તેમના નામ પરથી તેમની દુકાનનું નામ 'હલ્દીરામ' રાખ્યું. આ પછી ધીરે ધીરે તેનો વ્યવસાય પ્રયોગ અને તેના મનોબળના આધારે વધ્યો અને વર્ષ 1970 માં નાગપુરમાં પ્રથમ સ્ટોર ખોલવામાં આવ્યો. તે જ સમયે વર્ષ 1982 માં દેશની રાજધાની દિલ્હીમાં બીજો સ્ટોર ખોલ્યો. એટલું જ નહીં બંને સ્થળોએ મેન્યુફેક્ચરિંગ પ્લાન્ટ સ્થાપવામાં આવ્યા હતા.

• આ પછી હલ્દીરામની પ્રોડક્ટ્સ સમગ્ર દેશમાં વેચવા લાગી. આ જોઈને હલ્દીરામની માંગ વિદેશોમાં પણ થવા લાગી. હવે હલ્દીરામે દેશમાં તેમ જ વિદેશમાં પોતાનો બિઝનેસ ફેલાવ્યો. તેમના ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા અને સ્વાદે કંપનીને નંબર વન બ્રાન્ડ બનાવી.

• એક અહેવાલ અનુસાર વર્ષ 2013-14 વચ્ચે હલ્દીરામની દિલ્હી સ્થિત હલ્દીરામ કંપનીની આવક 2100 કરોડ રૂપિયા હતી. બીજી બાજુ નાગપુર સ્થિત કંપનીની વાર્ષિક આવક 1225 કરોડ રૂપિયા હતી અને નાગપુર સ્થિત કંપનીનો વાર્ષિક નફો 210 કરોડ રૂપિયા હતો. એટલું જ નહીં વર્ષ 2019 સુધીમાં હલ્દીરામની વાર્ષિક આવક 7,130 કરોડ રૂપિયા હતી. આ સિવાય, એક અહેવાલ અનુસાર હલ્દીરામની પ્રોડક્ટ્સ બનાવવા માટે 3.8 અબજ લિટર દૂધ, 800 મિલિયન કિલો માખણ અને 6.2 મિલિયન કિલો બટાકાનો વાર્ષિક વપરાશ થાય છે.

• હલ્દીરામ બ્રાન્ડ હેઠળ લોકોને માત્ર ભુજિયા જ નહીં પરંતુ વિવિધ પ્રકારની સ્વાદિષ્ટ નમકીન, નાસ્તા અને ખાદ્ય ઉત્પાદનો સહિત 400 થી વધુ પ્રોડક્ટ્સને સ્વાદ મળે છે. આવી સ્થિતિમાં તમે સમજી શકો છો કે આજે એક નાની દુકાનનો માલિક સ્વાદની દ્રષ્ટિએ માત્ર દેશ પર જ નહીં પણ વિશ્વ પર કેવી રીતે રાજ કરે છે. હા આ વાર્તામાંથી આપણે શું શીખીએ છીએ? એટલે કે વ્યક્તિએ હંમેશા પ્રયત્ન કરતા રહેવું જોઈએ ભલે ગમે તેટલી મુશ્કેલીઓ આવે. જો એક રીતે સફળતા ન મળે તો આપણે હલ્દીરામની જેમ નવી પદ્ધતિનો પ્રયોગ કરવો જોઈએ અને હાર માની અને બેસવું નહીં. એક વાત સાચી છે જે પ્રયત્ન કરે છે તે હારતો નથી. ભલે થોડા સમય પછી સફળતા મળે. હલ્દીરામની વાર્તા પણ આવી જ હતી.