હિન્દુ ધર્મમાં ભગવાનની ઉપાસના અને આરતી પછી પંચામૃત વહેંચવાની પરંપરા આજની નથી પરંતુ સદીઓથી છે. આપણે આપણા હાથમાં પંચામૃત લઈએ છીએ અને પીએ છીએ અને માથા પર લૂછીએ છીએ. પણ આ પંચામૃત શું છે? પૂજાના પાઠ પછી તેના વિતરણનું આટલું મહત્વ કેમ છે? તમે ક્યારેય વિચાર્યું છે? કદાચ અસંખ્ય લોકો પંચામૃતના ધાર્મિક મહત્વથી વાકેફ છે પરંતુ શું આપણે જાણીએ છીએ કે સ્વાસ્થ્યના દૃષ્ટિકોણથી પણ તે ખૂબ મહત્વ ધરાવે છે. ખરેખર આનાથી શારીરિક આરોગ્ય જ સારું રહે છે. આ ઉપરાંત પંચામૃતમાં સમાયેલ પાંચ તત્વો પણ આપણને આ ભૌતિક વિશ્વ વિશે કૈક સંદેશ આપે છે તેથી ચાલો આપણે આ વિશે જાણીએ.
એમતો દરેક દેવતાને લગતી વિવિધ પ્રકારના પ્રસાદ અને અર્ધ્ય અર્પણની પ્રથા છે પરંતુ ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ધર્મશાસ્ત્રમાં પંચામૃતનું અલગ સ્થાન છે. એક ચમચી પંચામૃત ટીપાં મહાપ્રસાદથી ઓછું નથી. તેનું મહત્વ એટલું છે કે મંદિરમાં લોકો તેને પીવા માટે કલાકો સુધી કતારમાં રાહ જોતા હોય છે. કેટલાક લોકો પંચામૃતને "ચરણામૃત" પણ કહે છે. અને તેને પંચામૃત અથવા ચરણામૃત કહેવા પાછળ ઘણા ઉંડા અર્થ છુપાયેલા છે.
પંચામૃત એટલે પાંચ પવિત્ર તત્વોનું મિશ્રણ. આ પાંચ તત્વોમાં દૂધ, દહીં, મધ, ઘી અને ગંગાજળ શામેલ છે.પંચામૃત પ્રસાદ તરીકે વિશેષ સ્થાન ધરાવે છે. આનાથી જ ભગવાનનો અભિષેક કરવામાં આવે છે.
પંચામૃત ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે અને તે પીવામાં પણ સ્વાદિષ્ટ છે. પંચામૃતમાં ભળેલા તમામ પદાર્થોનો ઉપયોગ 33 કરોડ દેવી-દેવતાઓની પૂજામાં આવશ્યકપણે થાય છે. વેદો અનુસાર પંચામૃત એ મનુષ્યના સફળ જીવનનો આધાર છે. આ પંચામૃત પામતાંની સાથે જ ભગવાનને પણ આશીર્વાદ આપવાની ફરજ પડે છે. આની મદદથી આપણી બધી મુશ્કેલીઓ દૂર થઇ જાય છે.
પંચામૃત પાન વ્યક્તિના જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ લાવે છે. તેમાં ભળેલા તમામ પદાર્થોનું પોતાનું વિશિષ્ટ મહત્વ છે. જે સંતાન પ્રાપ્તિ, જ્ઞાન, સુખ અને ખ્યાતિ તરફ દોરી જાય છે.
ચાલો આપણે જાણીએ કે પંચામૃતમાં પાંચ તત્વોનું અલગ-અલગ શું મહત્વ છે?
દૂધ- દૂધ એ પંચામૃતનો પહેલો ભાગ છે. દૂધ શુદ્ધતાનું પ્રતીક છે એટલે કે આપણું જીવન દૂધ જેવું શુદ્ધ હોવું જોઈએ. દૂધ રોયલ્ટી, સામાજિક સન્માન, દરજ્જો અને આરોગ્ય લાવે છે.
દહીં- દૂધની જેમ દહીં પણ સફેદ હોય છે. તેની વિશેષતા એ છે કે તે બીજાઓને પણ પોતાને જેવા બનાવવા. તો વળી દહીં સારું સ્વાસ્થ્ય, શાંતિ અને શારીરિક સુખ પણ લાવે છે.
ઘી - તે સ્નેહનું પ્રતીક છે. તે એવી ભાવના આપે છે કે આપણે બધા સાથે સૌમ્ય સંબંધ રાખવો જોઈએ. ઘી પરલોક જ્ઞાન, સ્થાવર મિલકત, સફળ વ્યવસાય અને કમલાસન લક્ષ્મીના આશીર્વાદ લાવે છે.
મધ- મધ મધુર તેમજ શક્તિશાળી પણ છે. મધનો ઉપયોગ બેરોજગારી અને દુશ્મનો પર વિજય આપે છે. મધની વિશેષતા એ છે કે તે પાણીમાં હોય ત્યારે પણ સરળતાથી ભળતું નથી. તે જ રીતે દરેક માનવીએ સંસારમાં રહેતા હોય ત્યારે સંસારિકતાથી અલગ રહેવું જોઈએ. સાંસારિક દુષ્ટતાઓને તમારામાં સમાવિષ્ટ થવા દો નહીં અને તમારા ગુણોને જાળવી રાખો. મધ આપણને આ સંદેશો પહોંચાડે છે.
ગંગાજળ - હિન્દુ ધર્મમાં ગંગાજળનું ઘણું મહત્વ છે. આ પવિત્ર જળનો ઉપયોગ પંચામૃતમાં પણ થાય છે. ગંગાજલ આસક્તિ, ક્રોધ અને અહંકારને શાંત કરે છે.
હવે તમે વિચારી શકો છો કે કેવી રીતે આપણે પંચામૃતનું સેવન કરીને ઘણા ગુનો ધરાવતા પદાર્થનો ઉપયોગ કરીએ છીએ. તેથી જ કહેવામાં આવે છે કે સનાતન ધર્મમાં થતી લગભગ દરેક વિધિ વિજ્ઞાનની ખૂબ નજીક છે.
પંચામૃતનું મોટું મહત્વ
હિન્દુ ધર્મમાં ભગવાનની આરતી પછી ભગવાનનો પંચામૃત આપવામાં આવે છે. હિન્દુ ધર્મમાં તેનું વિશેષ મહત્વ છે. તેને ખૂબ જ પવિત્ર માનવામાં આવવાના કારણે તે કપાળ પરથી લગાવ્યા પછી જ પીવામાં આવે છે.
પંચામૃત મંત્ર
પંચામૃતનું સેવન કરતી વખતે નીચે આપેલા શ્લોકો વાંચવાનો પણ એક નિયમ છે-“अकालमृत्युहरण सर्वव्याधिविनाशनम विष्णुपादोदंक (पित्वा पुनर्जन्म न) विद्यते”એટલે કે ભગવાન વિષ્ણુના ચરણોમાંનું અમૃત રૂપી જળ બધી રીતે પાપનો નાશ કરે છે. તે દવા જેવું જ છે. એટલે કે પંચામૃત અકાળ મૃત્યુને દૂર રાખે છે. તે તમામ પ્રકારના રોગોનો નાશ કરે છે અને તેના પીવાથી પુનર્જન્મ થતો નથી.
પંચામૃતના ફાયદા
પંચામૃતમાં કેલ્શિયમની માત્રા વધારે હોવાને કારણે હાડકાં મજબૂત બને છે. પંચામૃતનું પાન મનને શાંત કરે છે અને ક્રોધ ઓછો કરે છે. પંચામૃત તમારા પાચન રોગને મટાડે છે અને ભૂખ ન લાગવાની સમસ્યાથી રાહત આપે છે આયુર્વેદ અનુસાર પંચામૃત ઠંડુ, પૌષ્ટિક અને કફ નાશક છે. પંચામૃતમાં તુલસીના પાન ઉમેરવાથી તેની રોગનિવારક ક્ષમતામાં વધુ વધારો થાય છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે પંચામૃત હંમેશાં તાંબાના વાસણ દ્વારા આપવું જોઈએ. તાંબામાં રાખેલ પંચામૃત એટલુ શુદ્ધ બને છે કે તે અનેક રોગોને મટાડી શકે છે. તેમાં જોવા મળતા તુલસીના પાન તેની ગુણવત્તામાં વધુ વધારો કરે છે. આવા પંચામૃત લેવાથી બુદ્ધિ, સ્મૃતિ અને શક્તિ વધે છે. તુલસીના રસથી અનેક રોગો મટે છે અને તેનું પાણી મગજમાં શાંતિ લાવે છે. પંચામૃત અમૃતયુક્ત છે અને તેનું નિયમિત સેવન કરવાથી શરીર રોગ મુક્ત રહે છે.
0 Comments