વિશ્વની સૌથી મોંઘી ફૂગ અથવા કહીએ તો, કીડા કે જે બજારમાં પ્રતિ કિલો આશરે 20 લાખ રૂપિયાના દરે વેચાઈ છે, તેનો વ્યવસાય ચીનને કારણે નાશ પામ્યો છે. હવે કોઈ એક કિલોના એક લાખ રૂપિયાના દરે તેને ખરીદવા નથી. જોકે આ કિડાની સૌથી વધુ ચીનને જરૂર પડે છે.
ભારત સાથે સરહદ વિવાદને કારણે અને કોરોના વાયરસને કારણે, આ વખતે આ કીડાનો વ્યવસાય ધરાશાયી થયો છે. આટલું જ નહીં, આંતરરાષ્ટ્રીય નેચર કન્સર્વેઝન એસોસિએશન (આઈયુસીએન) એ આ કીડાને જોખમની સૂચિમાં એટલે કે લાલ સૂચિમાં મૂકયો છે.
તેને હિમાલયન વાયગ્રા કહે છે. આ સિવાય તેને ભારતીય હિમાલયના ક્ષેત્રમાં કિડાજડી અને યારશાગુબા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. છેલ્લા 15 વર્ષોમાં હિમાલય વાયગ્રાની ઉપલબ્ધતામાં 30 ટકાનો ઘટાડો નોધાયો છે.
આઇયુસીએન માને છે કે તેનો અભાવ તેના વધુ પડતા ઉપયોગને કારણે છે. તેનો ઉપયોગ શારીરિક નબળાઇ, જાતીય ઇચ્છાશક્તિનો અભાવ, કેન્સર વગેરે રોગોના ઇલાજ માટે થાય છે.
હવે આઈયુસીએન યાદીના નામ બાદ હિમાલયન વાયગ્રાના બચાવ માટે રાજ્ય સરકારોની મદદથી એક યોજના તૈયાર કરવામાં આવી રહી છે. હિમાલયન વાયગ્રા 3500 મીટરથી વધુની ઉચાઇવાળા વિસ્તારોમાં મળે છે.
ભારત સિવાય તે નેપાળ, ચીન અને ભૂટાનના હિમાલય અને તિબેટના પઠારી વિસ્તારોમાં મળી આવે છે. તે ઉત્તરાખંડના પિથોરાગઢ, ચમોલી અને બાગેશ્વર જિલ્લામાં ઉચાઇવાળા વિસ્તારોમાં મળી આવે છે.
મે અને જુલાઇ મહિનાની વચ્ચે, જ્યારે પર્વતો પર બરફ પીગળે છે, ત્યારે સરકાર દ્વારા અધિકૃત 10-12 હજાર સ્થાનિક ગ્રામજનો તેને ભેગા કરવા ત્યાં જાય છે. તેને બે મહિના ભેગા કર્યા પછી, તેને વિવિધ સ્થળોએ દવાઓ માટે મોકલવામાં આવે છે.
ફોરેસ્ટ રિસર્ચ સેન્ટર, હળદવાણી દ્વારા જોશીમથની આસપાસ કરવામાં આવેલા સંશોધનમાં જાણવા મળ્યું છે કે છેલ્લા 15 વર્ષમાં તેનું ઉત્પાદન 30 ટકા ઘટ્યું છે. તેના જથ્થામાં ઘટાડો થવાનું સૌથી મોટું કારણ તેની માંગ, ગ્લોબલ વોર્મિંગ અને આબોહવા પરિવર્તન છે. આ પછી જ, આઈયુસીએને હિમાલયન વાયગ્રાને 'રેડ લિસ્ટ' માં સામેલ કરીને જોખમી જાતિઓમાં ઉમેર્યું છે.
હિમાલયન વાયગ્રા એ એક જંગલી મશરૂમ છે, જે એક ખાસ કીડાના કેટરપિલર્સ ને મારી ને તેના પર ઉગે છે. આ ઑષધિનું નામ Ophiocordyceps Sinesis છે. તે જે કીડાના કેટરપિલર પર ઉગે છે તેને હેપિલસ ફેબ્રિકસ કહેવામાં આવે છે.
સ્થાનિક લોકો તેને કિડાજડી કહે છે. આ નામે તેને આપવાનું કારણ છે કે તે અડધો કીડો અને અડધી વનસ્પતિ છે. ચીન અને તિબેટમાં તેને યારશાગુબા પણ કહેવામાં આવે છે. પર્વતીય વિસ્તારની વન પંચાયત સાથે સંકળાયેલા લોકોને આ કીડાને ભેગા કરવાનો અધિકાર છે.
એશિયન દેશોમાં હિમાલયન વાયગ્રાની વધુ માંગ છે. સૌથી વધુ માંગ ચીન, સિંગાપોર અને હોંગકોંગમાં છે. આ દેશોના ઉદ્યોગપતિઓ તેને મેળવવા માટે ભારત, નેપાળ આવે છે. એજન્ટ દ્વારા ખરીદી કરવા પર, આંતરરાષ્ટ્રીય બજારમાં તેની કિંમત પ્રતિ કિલો 20 લાખ રૂપિયા સુધી પહોંચી જાય છે. એશિયામાં દર વર્ષે તેનો 150 કરોડ રૂપિયાનો બિઝનેસ થઈ છે.
હિમાલયન વાયગ્રાનો સૌથી મોટો વ્યવસાય ચીનમાં છે. તેને પિથોરાગઢ થી કાઠમંડુ મોકલવામાં આવે છે. ત્યારબાદ ત્યાંથી તેને વિશાળ માત્રામાં ચીન લઈ જવામાં આવે છે. પરંતુ આ વર્ષે, કોરોના વાયરસના કારણે, તેમજ ભારત અને ચીન વચ્ચે ઉદભવતા વિવાદને કારણે હિમાલય વાયગ્રાનો ધંધો તૂટી પડ્યો છે.
ઉત્તરાખંડમાં રજિસ્ટર્ડ કોન્ટ્રાકટરો પ્રતિ કિલો રૂ. 6-8 લાખ સુધી હિમાલયન વાયગ્રા ખરીદે છે. પરંતુ આ વખતે કોઈએ તેને એક લાખ રૂપિયા પ્રતિ કિલોમાં પણ ખરીદ્યા નહીં. તેનાથી હિમાલયન વાયગ્રાના ધંધાને મોટું નુકસાન થયું છે.
0 Comments